Hoe Reinhard Oelke een oerpaard van de ondergang redde - Paardenwaarden

Hoofdmenu:

Hoe Reinhard Oelke een oerpaard van de ondergang redde

Wow Momenten > PAARDEN- EN PONYRASSEN

Dit verhaal zou niet misstaan op de achterflap van een spannende avonturenroman: paardenman ontdekt in Amerika nazaten van een Europese wilde paardensoort, waar er in het land van herkomst nog maar een kleine honderd van over zijn. Terug in Europa zet hij een reddingsactie op touw. Is hij nog op tijd?

Fictie? Nee, dit is -in een notendop- het waargebeurde verhaal van de Zebro cq de Sorraia, het Iberische wilde paard. Wil je weten hoe het afloopt? Lees dan verder!

Eind jaren tachtig van de vorige eeuw doet de Duitse western riding crack Reinhard Oelke in de staat Oregon onderzoek naar de herkomst van het Quarter Horse. Daar stuit hij op een groepje wilde paarden, ook wel Kiger Mustangs genoemd. Een aantal ervan lijkt als twee druppels water op Sorraia's. Dit wakkert zijn belangstelling voor het 'origineel' aan. Hij reist af naar Portugal en ontdekt tot zijn ontsteltenis dat men het handjevol Sorraia's dat daar dat moment nog leeft, beschouwt als een 'ras' dat je kunt fokken voor gebruik. Dit is ook de reden waarom de Sorraia ontbreekt op de rode lijst van bedreigde Europese wilde diersoorten. Oelke kan daar met zijn verstand niet bij.

Het ei van Columbus...

Om te begrijpen hoe er Portugees bloed door de aderen van Amerikaanse mustangs kan vloeien, reizen we in de virtuele tijdmachine terug naar de vijftiende eeuw. Columbus heeft voor zijn tweede reis naar Amerika grote hoeveelheden Spaanse rijpaarden ingekocht.

Op dat moment zijn er namelijk in het Nieuwe Land, dat weliswaar de bakermat van het paard is, geen paarden meer. Vlak voor de afvaart ontdekt hij dat sommige handelaren hem ook een aantal wilde paarden in de maag hebben gesplitst. Ze zijn te herkennen aan hun kleinere formaat en primitieve aftekeningen.

In een boot zo volgeladen met paarden vallen een paar wilde paarden toch niet op , moeten de handelaren gedacht hebben. Columbus gunt zich echter geen tijd ze van boord te laten halen en zo zetten de geharde, Iberische 'oerbloeden' voet op Amerikaanse bodem, waar Oelke eeuwen later bij toeval hun nakomelingen tegen het lijf loopt. Ze zijn nog even taai, tredzeker en zelfredzaam als voorheen.

We betreden opnieuw de tijdmachine en stellen die in op het jaar 1920. De Portugese paardenfokker en zoöloog /paleontoloog Dr. Ruy d'Andrade is aan het jagen op de koninklijke jachtdomeinen in het dal van de Sorraia rivier. Ineens staat hij oog in oog met een dertigtal paarden, die hij onmiddellijk als een wilde soort herkent. Wat? Tarpans? Ze zijn tamelijk klein en muiskleurig.

Ook hebben ze een donkere aalstreep over de rug en zebra-streping aan hoofd, hals, schoft en benen. Het volgende ogenblik zijn ze alweer verdwenen.

In de jaren daarna wint de landbouw steeds meer terrein en bij d'Andrade's terugkeer in 1927 is de kudde van dertig spoorloos verdwenen. Wel weet hij bij boeren in de omgeving een aantal goed gelijkende, halfwilde merries van hetzelfde type te bemachtigen, die hij 'koppelt' aan verschillende hengsten met dezelfde kenmerken. Deze twaalf paarden laat hij los op zijn landgoed, waar ze hun vrije leventje mogen voortzetten.

D’Andrade is ervan overtuigd dat de strepen en wildaftekeningen kenmerken die je bij sommige Lusitano's en Andalusiërs ziet erop duiden dat er wild Sorraia bloed door hun aderen vloeit. Sommigen beschuldigen hem ervan dat hij gewoon een aantal paarden met strepen bij elkaar heeft gezocht en op die manier een nieuw ras heeft verkregen. Niks primitief type paard: gewoon een fokproduct. De fokker zelf ontkent in alle toonaarden, maar wordt niet geloofd.

Na zijn dood verdelen zijn kinderen de paarden onder elkaar. Tijdens de revolutie van 1974 raakt de ene na de andere grootgrondbezitter zijn land kwijt. Eén van d'Andrade's zonen vertrouwt de Duitse dierenarts Michael Schäfer vijf merries en twee hengsten toe. Deze laat de dieren naar Duitsland overbrengen, waar hij de dieren op zijn 14 ha grote landgoed houdt.

Sorraia-Mustangs

Terug naar Hardy Oelke. Hij neemt zich voor de Sorraia van de ondergang te redden. Daartoe reist hij af naar Portugal, waar hij een kleine fokgroep koopt, die hij in Duitsland op tien hectare grond houdt en zo weinig mogelijk blootstelt aan mensen. Ondertussen start hij een lobby om de Sorraia zijn rechtmatige status als 'wild paard' terug te geven.

De Portugese autoriteiten zien er niets in en Nederlandse natuurontwikkelings-organisaties hebben weinig belangstelling voor de Portugese neef van de Poolse Konik, die als begrazer van nieuwe natuurgebieden langs de uiterwaarden wordt ingezet. Oelke laat zich daardoor echter niet uit het veld slaan. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden...

Hij vliegt naar Amerika en zoekt contact met instanties die zich inzetten voor het behoud van de wilde mustangs. Dat is hard nodig, want mustangs zijn vogelvrij en worden in groten getale gevangen om een nieuw leven als recreatiepaard te beginnen of te worden verwerkt tot hondenvoer. Deze praktijken gaan tot op de dag van vandaag door. In die tijd slaat Oelke's verhaal over de bijna uitgestorven Iberische voorvader van de mustang echter in als een bom. Het komt zelfs tot de oprichting van een Sorraia-Mustang stamboek, dat zich bezighoudt met het selectief fokken van mustangs met de typische Sorraia kenmerken.

In de jaren die volgen exporteert Oelke enkele van zijn Sorraia-hengstveulens naar Amerika, waar ze sindsdien voor bloedverversing zorgen. Mocht de Sorraia het in Portugal niet redden, dan zijn er altijd zijn verre neven in Amerika nog. In Portugal wil het nog niet echt vlotten en Oelke staat op het punt om zijn Portugese droom op te geven.

Dan bezoekt hij in 2002, op uitnodiging van journaliste Margriet Markerink, de Millingerwaard, waar een kudde ongedomesticeerde Koniks in vrijheid leeft. Hun grote gelijkenis met de Sorraia fascineert hem en hij fotografeert zich een slag in de rondte. Hoe meer zebrastrepen hij ontwaart, des te enthousiaster hij wordt. Als hij hoort dat er overal in Nederland dergelijke 'natuurontwikkelingsgebieden' zijn, krijgt hij weer hoop.

Hij laat DNA-monsters van zowel de Sorraia als de Konik onderzoeken en wat blijkt? De Sorraia en de Konik zijn originele loten aan de paarden-stamboom. Geen door mensen geschapen creaties maar levende restjes oerpaard die nauw verwant zijn aan de Tarpan. Dit maakt indruk en in 2004 keert het tij. Reinhard Oelke vindt de Portugese grootgrondbezitter Cunhal Sendim bereid een deel van zijn 7000 ha grote landgoed ter beschikking te stellen als natuurreservaat. Het is een droom die uitkomt, want het reservaat ligt dichtbij Coruche, niet ver verwijderd van de Sorraia rivier, het gebied waar d´Andrade de Sorraias in 1920 (her)ontdekte! Het gebied heeft zelfs de toepasselijke naam Vale de Zebro, wat 'Vallei van de wilde paarden' betekent!

Op 13 maart zetten Oelke's Sorraia merries eindelijk weer voet op Portugese bodem. Hun oerinstinct is nog redelijk intact, want ze blijven niet lang bij het hek rondhangen maar maken zich snel uit de voeten. Fernando d'Andrade, een kleinzoon van Ruy d'Andrade leent grootmoedig een passende hengst uit, die na twee jaar zal worden afgelost door een hengst uit een andere bloedlijn. Dit moet de populatie genetisch gezond houden, voor zover dit mogelijk is.

Sorraia's anno nu

Alle nog overgebleven Sorraias zijn immers aan elkaar verwant. De Sorraia's in de vallei van de wilde paarden worden op exact dezelfde manier gehouden als de Koniks in Nederland. De dieren leven het hele jaar door in natuurlijk kuddeverband (hengsten, merries en hun nageslacht), zijn vrij om te gaan en te staan waar ze willen en worden noch ontwormd, noch bij-gevoerd. Menselijk ingrijpen wordt tot een minimum beperkt, zodat de natuurlijke selectie haar werk kan doen. Alleen als er teveel paarden komen, zal er regulerend worden opgetreden, want natuurlijke vijanden heeft de Zebro niet in zijn omheinde toevluchtsoord.

Eens in de zoveel tijd reist Hardy Oelke af naar Portugal om te kijken hoe het zijn paarden vergaat. Onderwijl houden fokkers in Zwitserland en Canada zich bezig met het creeëren van 'vers' bloed door Sorraia's en Mustangs die niet van Sorraia's te onderscheiden zijn met elkaar te kruisen. Als dit schitterende oerpaard nog een paar natuurterreinen zou mogen bewonen, kunnen we weldra zeggen: oergenen gered. Operatie geslaagd.

Hieronder videobeelden van Sorraia's.

Nog meer paarden met 'oerbloed' kenmerken.

Fotografie: Reinhard Oelke