de ware aard van hengsten - Paardenwaarden

Hoofdmenu:

de ware aard van hengsten

Wow Momenten > WELZIJN

De rechten van de dekhengst

In het wild leven hengsten samen in hengstengroepen. Zo'n hengstengroep is een prachtig tableau vivant. Het contrast met dekhengsten in gevangenschap kon niet groter zijn. Generaties van professionele hengstenhouders huisvesten hun dekhengsten op dezelfde wijze: in hun eigen box en zo ver mogelijk verwijderd van de andere paarden. Er zijn er die alleen hun box mogen verlaten om natuurlijk te dekken of hun sperma in de kunstschede te lozen. Langdurige sociale interacties? Veel dekhengsten kunnen er alleen maar van dromen. Wat eenzame opsluiting en sociaal isolement met een hengst doet, is allang bekend. Het leidt tot een toename van allerlei 'stalondeugden' en het maakt de paarden agressief naar mensen en merries toe.

Een groep vrijgezelle hengsten is een feest voor de zintuigen. Het ene moment staan de heren vreedzaam naast elkaar te grazen of elkaar vol overgave te groomen. Het moment daarop staan ze met een dromerige blik in de ogen naast elkaar te schachten, waarbij ze hun geslachtsorgaan met kracht tegen de eigen buik drukken. Het heeft wel wat weg van push-ups....

Soms volgt er een ontlading, soms niet, want je moet als hengst altijd op je qui vive blijven. Dat doe je door de omgeving in de gaten te houden, onophoudelijk. Met opgeheven hoofd en gespitste oren tuur je naar een punt in de verte. Ontwaar ik daar gevaar? Als ik de eerste ben die het ziet, zegt dat iets over mijn kwaliteit als toekomstig 'gezinsbodyguard'. Sociale interacties zijn er te over. Dan weer dagen de hengsten elkaar uit tot het equivalent van een partijtje armworstelen: een stoeipartij, waarbij ze om elkaar heen draaien, elkaar van de plek proberen te drukken, elkaar achtervolgen, naar elkaars benen, hals en flanken happen, indrukwekkend steigerend, aanstellerig gillend en halsdraaiend hun souplesse en vitaliteit benadrukkend. Dan weer houden ze het bij eindeloos rollen: een subtiele krachtmeting, want een wat zwakkere broeder houdt dit minder lang vol dan zijn conditioneel en constitutioneel meerdere.

Groepshuisvesting hengsten

Kan dat? Hengsten in een groep huisvesten, zonder dat ze elkaar aan flarden bijten of kreupel schoppen? Ja hoor. Dat kan. Ron Hofman uit Doornspijk heeft iets met hengsten. 'Omdat ze compleet zijn als paard, levendiger. Waardiger...' Hij bezit een 'grote' hengst en twee Shetlander hengstjes.

'Ik huisvest ze in een paddock paradise, waar ze de ruimte hebben om elkaar te ontwijken, mocht dat nodig zijn. Maar ook de ruimte om achter elkaar aan te jagen. Ze zijn heel gelukkig met elkaar, omdat ze samen een vrijgezellengroep vormen, iets heel natuurlijks in de natuur.'

Veel professionele hengstenhouders willen hier niets van weten. Het risico op verwondingen en erger is veel te groot. En dus leiden veel dekhengsten een onnatuurlijk leven in isolement.

Sociale stal

Daar lijkt nu verandering in te komen. Zwitserse onderzoekers, die al eerder hadden geregeld dat de Freiberger dekhengsten van het nationaal stamboek in Avenches 's zomers in 'vrijgezellengroepen' met elkaar mogen dollen in de wei, besloten een sociale stal te ontwerpen. Een stal waarin hengsten fysiek contact met elkaar kunnen hebben zonder elkaar te bezeren. Een groep Freiberger hengsten kreeg een standaard stal met een traliehek. Ze konden elkaar zien en ruiken maar niet aanraken. Een andere groep hengsten kreeg een 'sociale tussenstalwand' toebedeeld. De wand bestond uit twee delen: een gesloten gedeelte waarachter de paarden zichzelf naar wens konden terugtrekken en een open gedeelte in de vorm van een traliehek met één opening die groot genoeg was om het hoofd, de nek en de benen van het paard door te laten, maar niet zijn hele lijf. Deze opening maakt een hoge mate van fysiek contact tussen buurpaarden mogelijk. Elke hengst behield gedurende het hele experiment hetzelfde buurpaard. Elke groep bracht drie weken door in de standaard stal en drie weken in de 'sociale stal'. De onderzoekers filmden het gedrag van de hengsten rond de klok en controleerden de dieren daarnaast regelmatig op verwondingen.

Toename sociale contacten

Wat bleek? In de 'sociale stallen' waren de hengsten maar liefst 51 minuten per dag 'bezig met de buurman'. Er werden meer positieve interacties geregistreerd dan negatieve. De hengsten in de normale stallen zochten hooguit 5 minuten per dag neus- en oogcontact met hun buurpaard. Ook hier ging het er vreedzaam aan toe. Een beetje snuiven, elkaars neus aanraken en de ander uitnodigen voor een robbertje sparren. Hoezo, elkaar afmaken? Wat wij bij hengsten als 'agressie' betitelen, is in werkelijkheid niets anders dan 'sparren' en trainen voor de toekomst.

Net als in het wild geven hengsten in gevangenschap dus de voorkeur aan aardig zijn voor elkaar. Elkaar verzorgen. Elkaar bijstaan. De gevonden verwondingen bleken dan ook niet te zijn veroorzaakt door het buurpaard, maar doordat de paarden hun hoofd stootten aan het traliewerk. De volgende wetenschappelijke stap? Een 'sociale stalwand' ontwerpen waaraan hengsten zich niet kunnen bezeren. Wij voegen er nog een uitdaging aan toe: neem de noodzaak van separate boxen eens heel stevig onder de loep en kom met ons tot de conclusie dat je paarden gewoon niet in hokjes moet stoppen... Hengsten niet, merries niet, ruinen niet en veulens al helemaal niet.

Het misverstand stal

Waarom zijn we paarden eigenlijk in individele stallen gaan houden? Deels voor ons eigen gemak, deels uit onwetendheid over waar paarden zich het meest thuisvoelen. Wij vinden het binnenshuis aangenaam. Dan zal dit ook wel voor paarden gelden, lijken we te denken. Wat is er fijner dan je eigen, veilige privévertrek hebben? Je eigen grot met rugdekking...

Een zekere vorm van veiligheid biedt een box ook wel. Je blijft er droog, er zijn geen roofdieren en andere paarden kunnen je niet beschadigen. De andere kant van de medaille is het onweerlegbare feit dat deze constructie paarden wezensvreemd is. Paarden hebben miljoenen jaren lang geleefd op de open vlakte met voldoende ruimte om in sociale groepen rond te zwerven en stapje hapje te eten. Deze omgeving en deze omstandigheden passen het paard als een maatpak. In een stal wonen staat daar haaks op. Isolatie, weinig ruimte, stank en voorbewerkte voeding op vaste tijden. Allemaal disharmonische elementen om een paard beetje bij beetje over de kling te jagen, zo blijkt nu ook uit recente studies.

Paarden zijn meesters in het maskeren van leed, pijn en ongemak, omdat dit roofdieren op hun spoor zet. De onderstroom van ellende is onzichtbaar voor het blote oog. De wetenschap heeft echter zo haar meetmethoden om het onzichtbare zichtbaar te maken. Zo hebben paarden in individuele boxen aantoonbaar verhoogde cortisolwaarden. Dit duidt op stress. Met kortstondige stress kan een paard prima omgaan. Op chronische stress is deze diersoort niet berekend.

Huisvesting in een individuele box zonder fysiek contact? Het hoogste stressniveau.

Huisvesting in een individuele box met beperkt fysiek contact? Hoog stressniveau.

Groepshuisvesting met twee en meer paarden? Het laagste stressniveau.

Het is dus van het grootste belang dat paardenhouders hun paarden toegang geven tot elkaar en dat de dieren zelf mogen bepalen wanneer en wat ze eten. Dat laatste is uit praktische overwegingen niet altijd mogelijk, maar het paddock paradise als huisvestingsvorm komt aardig dicht bij de natuurlijke omstandigheden waaronder paarden leven. Nog beter is groepshuisvesting in een deel van een natuurgebied.