Detectievermogen - Paardenwaarden

Hoofdmenu:

Detectievermogen

Educatie

Orgaan van jacobson

Veel bewoners van het dierenrijk beschikken over een gespecialiseerd zintuig. Daarmee kunnen ze gericht zogenaamde signaalmoleculen oppikken. Er zijn ook dieren die infrarode warmtestraling (lichaamswarmte) kunnen waarnemen. Neem de Komodovaraan of de slang. Bij het opsporen van hun prooi ‘slidderen’ zij hun tong naar buiten, vangen daarmee signaalmoleculen op en brengen de tong weer naar binnen, waarna in de hersenen een nadere analyse plaatsvindt. Hoort het signaalmolecuul bij een prooi? Hoe groot is de prooi? Is de prooi wellicht extra geschikt als prooi omdat hij ziek is? Dat soort dingen...

Ook paarden hebben zo'n verklikker: het Orgaan van Jacobson. Op het moment dat een paard zijn bovenlip omkrult en daarmee zijn neusgaten buiten werking stelt, is het signaalmoleculen aan het opvangen. Signaalmoleculen tussen dieren van dezelfde soort worden ook wel feromonen genoemd.

Er zijn heel veel verschillende soorten signaalmoleculen. We zetten er een aantal op een rijtje, om aan te geven waar het fijnere oerzintuig detectievermogen zich allemaal mee bezighoudt en hoe nuttig het is om het los te weken van het zintuig reukvermogen.

Het is namelijk een razend interessant fijner zintuig. Signaalmoleculen behoren tot de zogenaamde semiochemicaliën.

Hieronder een schematische weergave van de semiochemicaliën die we kennen.

In essentie is alles een. Alles en iedereen heeft een verbond gesloten met alles en iedereen. Daarom kan niets alleen maar in het voordeel zijn van één partij, één organisme. Dat is alleen maar zo in onze ogen, omdat we de samenhang niet kunnen (over)zien. Er is een manier om anders te gaan denken, namelijk in termen van kringlopen.

Een plant leeft samen met de aarde en alle organismen daarin, de zon, de atmosfeer en de dieren die de plant opeten. Dieren bestuiven ook de bloemen van de plant en bemesten de grond waarin de plant leeft. Na zijn dood bemest de plant ook de grond en alle organismen daarin. Niets staat dus op zichzelf. Er is een eeuwigdurende interactie gaande die wij ‘leven’ noemen. En de dood? Die maakt gewoon deel uit van de natuurlijke kringloop.

Laten we de feromonen eens nader onder de loep nemen.De term ‘feromoon’ is afgeleid van ‘pherein’= dragen en ‘hormon’ = opwekken.

Een lichaamseigen hormoon dat de drager is van een boodschap. Deze boodschap wordt door andere individuen van dezelfde soort of van een andere soort opgevangen en ontrafeld als zijnde een signaal van o.a. angst, agressie, seksuele opwinding en ‘dit ben ik’ . Het effect dat de boodschap op de ontvanger heeft, verschilt, al naar gelang de aard van de boodschap. Sommige boodschappen zijn aanleiding om seksueel opgewonden te raken, andere bood-schappen zijn aanleiding om de afzender uit de weg te gaan.

Zoogdieren kennen drie categoriën feromonen: de releasers, de primers en de informers. De ‘releasers’ wekken een bijna instant gedragsverandering op, bijvoor-beeld agressie of het tegenovergestelde.

De ‘primers’ bewerkstelligen langdurigere veranderingen, zoals bijvoorbeeld het synchroon lopen van geboorte- of vruchtbaarheidscycli. 'Informers' onthullen informatie over de identiteit en de mate van vitaliteit van een individu, maar ook over diens immuunsysteem en zelfs of er een genetische match is. Zo kan inteelt worden voorkomen. Er is zeker een link met het geurvermogen, want sommige feromonen geven tevens een bepaalde geur af, maar de werkzaamheid ervan staat los van het reukvermogen. Feromonen zijn te vinden in urine, mest, transpiratievocht en bij de geslachtsorganen. Ze worden ook afgescheiden bij het welkomstritueel van paarden en doen dan dienst als herkenning. Bij het flemen leidt het paard via de mond de lucht naar binnen, waarbij het de hals strekt en het hoofd schuin omhoog houdt.

Hengsten inspecteren merries vaak op deze manier, want feromonen in de urine geven hengstigheid aan.

Merries doen het ook, vlak voor of na de

geboorte van hun veulen.

Paarden kunnen door te flemen stress, ongemak en ziektes detecteren. Wanneer er bij een behandeld paard endorfine is vrijgekomen zie je dat de weidegenoten van het behandelde paard gaan flemen.

Gedomesticeerde paarden flemen soms ook wanneer ze parfum, verf, medicijnen of andere geuren oppikken die ze niet kennen of herkennen.

Paarden kunnen ook de weg terug naar de kudde 'flemen' door hun sporen aan een nader onderzoek te onderwerpen. Spoorzoeken, inderdaad.

Flemen aan mest levert informatie op over de vitaliteit van de kuddeleider. Op die manier kunnen rivalen snel in actie komen als de leidhengst niet in een goede conditie verkeert of onvruchtbaar is (geworden).

Wanneer een paard zich in jouw ogen dus vreemd lijkt te gedragen is het handig om eerst eens te kijken waarom het paard dit doet en wat het signaal hem (en ook jou) te vertellen heeft. Immers, wanneer hij een belangrijk signaal opvangt, komt ook meteen zijn overlevingsinstinct naar boven en dwingt het paard onderzoek te doen naar wat het signaal hem te vertellen heeft. Paarden kunnen ook flemen op commando, omdat de neus en bovenlip erg gevoelig zijn. Wanneer je die zachtjes kietelt zullen ze hun bovenlip optrekken. Alleen is dan van functioneel flemen geen sprake.

Handig gebruik maken van de fleemrespons

Het signaleringssysteem van een paard werkt zo feilloos dat therapeuten er handig gebruik van kunnen maken. Stel, je wilt je paard aroma-therapie geven. Laat het paard dan aan een flesje ruiken. Loopt het paard weg, dan is dit niet 'de' geur. Legt het paard echter interesse voor het geurtje aan de dag en begint het te flemen dan geeft het daarmee aan het geurtje nader te willen onderzoeken op werkzaamheid. Loopt het na het flemen alsnog weg dan is ook dit niet het juiste geurtje voor die gelegenheid. Ruikt het paard doelbewust nog een keer aan het flesje dan heb je het geurtje te pakken dat hem op dat moment van zijn ongemak of kwaal af kan helpen. Samenwerken met de natuur: simpel en effectief. Er zijn ook bepaalde feromonenpreparaten in de handel die het proces van spenen voor het veulen minder traumatisch moeten maken, de stress van een lange intercontinentale vlucht moeten verminderen en merries aanzetten tot ovuleren. Het voordeel daarvan is dat ze werken. Het nadeel is dat mensen er lui van worden. ‘Lekker makkelijk, hoef je je ook niet in het paard te verdiepen’ staat echter haaks op onze mentaliteit... Je in het paard verdiepen loont, zeker als je weet dat het herhaaldelijk flemen van een paard aan een deel van jou een signaal kan zijn.

Meer aandacht

Misschien betekent het wel dat je daar eens wat meer aandacht aan zou moet besteden. Het paard vertelt je in dat geval met zijn gedrag dat er iets aan of in jou uit balans is. Overigens hebben honden dit vermogen ook.

Kanker opsporen

Er zijn zelfs honden opgeleid om kanker op te sporen. Dit alleen al maakt het ultra perceptie zintuig, samen met het reukvermogen, tot uiterst waardevolle hulpmiddelen bij de vroegtijdige signalering van wat zich mogelijk tot een ziekte aan het ontwikkelen is...